اصلاح زانوی پرانتزی به روش جراحی استئوتومی

زانوی پرانتزی عارضه‌ای است که موجب کج شدن پا از قسمت زانو و نزدیک شدن مچ پاها به هم می‌شود؛ متمایل شدن زانو به بیرون مشکلاتی را برای فرد ایجاد می‌کند. روش‌های مختلف غیرتهاجمی و روش‌ جراحی برای درمان این عارضه وجود دارد. قصد داریم در این مطلب اطلاعات کاملی درباره اصلاح انحراف زانوی پرانتزی به روش‌ جراحی استئوتومی بیان کنیم. پس تا پایان این مطلب همراه ما باشید.

انحراف زانوی پرانتزی چیست؟

زمانی که فردی در حالت طبیعی و با زانوهای صاف می‌ایستد، باید قوزک پاهایش بدون فاصله در کنار هم قرار بگیرند. در صورتی که به دلایلی نظیر ضعف عضلانی، کمبود ویتامین D، عدم هماهنگی در صفحه رشد، زود راه افتادن کودک، اضافه وزن یا بد نشستن و بد ایستادن به مدت طولانی،  فاصله بین زانوها افزایش پیدا کند و قوزک پا به هم بچسبد با عارضه‌ای به نام پای پرانتزی Genu Varum روبرو هستیم.

دلیل نامگذاری این عارضه با نام پای پرانتزی این است که پاها حالت کمانی می‌شوند و راه رفتن یا ایستادن را برای فرد سخت می‌کنند.

پزشک روش مناسب برای جراحی زانوی پرانتزی را با توجه به میزان انحراف زانو و شرایط فیزیکی بیمار تعیین می‌کند. در مواردی که سن بیمار کم باشد یا میزان انحراف زانوها شدید باشد، پزشک از روش غیرتهاجمی و ساده برای اصلاح زانو استفاده می‌کند. در صورتی که روش‌های غیر تهاجمی نتواند انحراف زانو را از بین ببرد، پزشک باید روش‌های دیگری برای اصلاح انحراف زانوی پرانتزی به فرد پیشنهاد کند.  

انواع روش‌های جراحی برای اصلاح انحراف زانوی پرانتزی

درصد موفقیت اصلاح انحراف زانوی پرانتزی و بهبود عوارض آن به نوع روش درمانی که استفاده می‌شود و به موقع بودن درمان بستگی دارد. روش‌های جراحی مختلفی که برای درمان زانوی پرانتزی انجام می‌شود، شامل موارد زیر است.

• اپی‌فیزیوزیس

  صفحات رشد در دو انتهای استخوان‌های بلند مانند ران و ساق قرار دارند که مسئول رشد طولی استخوان‌ها هستند. این صفحات غضروفی در پایان سن بلوغ به استخوان تبدیل می‌شوند که بعد از آن دیگر امکان بلند شدن استخوان وجود ندارد. اختلاف طول شدید دو اندام تحتانی در بچه‌ها باعث تغییر شکل لگن و ستون فقرات و انحراف زانوها می‌شود.

اصلاح انحراف زانوی پرانتزی در کودکان تا قبل از سن بلوغ با اپی فیزیوزیس قابل انجام است.

درصورتی که پزشک فرایند رشد در یک سمت از صفحه رشد را با جراحی کند نماید، همزمان با رشد کودک پای پرانتزی هم به مرور اصلاح می‌شود. شیوه اصلاح انحراف زانوی پرانتزی به این صورت است که یک پلاک کوچک و دوپیچ به صفحه رشد وصل می‌شود، در نتیجه رشد هدایت شده با برش و خونریزی کمی انجام می‌شود. همچنین مزیت این روش این است که برگشت‌پذیر است؛ حتی بعد از عمل هم نیازی به گچ گرفتن پا وجود ندارد.

• اصلاح زانو با استئوتومی

یکی دیگر از شیوه‌های اصلاح انحراف زانوی پرانتزی استفاده از چارچوب قابل تنظیم است. در این روش جراح استخوان را برش می‌زند و یک فریم خارجی قابل تنظیم را به وسیله سیم و پین به استخوان متصل می‌کند. این اقدام باعث می‌شود، به مرور زمان استخوان در موقعیت صحیح جوش بخورد و انحراف زانوی پرانتزی از بین برود.

جراحی استئوتومی در قسمت‌های مختلفی از استخوان پا انجام می‌شود که شامل موارد زیر است.

• پروگزیمال تیبیا در سمت فوقانی استخوان است که در تشکیل مفصل زانو تاثیر دارد. ممکن است پزشک تشخیص دهد جراحی استئوتومی در این ناحیه باید انجام شود تا اصلاح انحراف زانوی پرانتزی امکان‌پذیر باشد.
• دیستال فمور به قسمت انتهایی استخوان ران گفته می‌شود که ممکن است موجب بدشکلی مفصل زانو شود. جراحی این قسمت از استخوان هم موجب اصلاح انحراف زانوی پرانتزی می‌شود.

در مواردی که برای اصلاح زانوی پرانتزی لازم باشد، پروگزیمال تیبیا و دیستال فمور جراحی شوند، استئوتومی دوطرفه است.

با توجه به اینکه جراحی استئوتومی به عنوان روش جایگزین تعویض مفصل زانو شناخته می‌شود، موجب کم کردن نیروی وزن وارد بر مفصل زانو می‌شود. در صورتی که بدشکلی زانو زیاد باشد و بیمار عمل استئوتومی برای اصلاح انحراف زانوی پرانتزی را به تعویق بیندازد، ممکن است مبتلا به آرتروز زانو شود و مجبور به تحمل دردهای بیشتری شود. 

بهترین سن برای درمان پای پرانتزی چه وقتی است؟

یکی از سوالات متداول افرادی که پای پرانتزی دارند این است که چه سنی برای جراحی پای پرانتزی مناسب است. کسانی که در سنین پایین دچار انحراف زانو می‌شوند ممکن است به تدریج بهبود پیدا کند، اما نکته بااهمیت این است که از سن هشت سالگی به بعد روند بهبود زانوی کج کاهش پیدا می‌کند.

همچنین یکی از اقدامات نادرست برای درمان پای پرانتزی این است که درمان را محدود به ماساژ و کشش پا نماییم. زیرا در برخی از افراد، تنها راه اصلاح انحراف زانوی پرانتزی، جراحی است. به همین دلیل بهتر است تا قبل از بسته شدن صفحات رشد و در سن کودکی، جراحی انجام شود.

همچنین یکی از دلایل توصیه به جراحی استئوتومی در سنین پایین این است که پرانتزی شدن زانو در سنین بالای 20 و 25 سال موجب تغییرات غضروف مفصلی و آسیب به رباط زانو می‌شود و مفصل زانو را دردناک می‌کند.  

بنابراین کسانی که قبل از آسیب به غضروف و مفصل، برای اصلاح انحراف زانوی پرانتزی اقدام می‌کنند و جراحی انجام می‌دهند، می‌توانند مانند سایر افراد ورزش و فعالیت داشته باشند. اما درصورتی که فرد دچار تغییرات غیر قابل برگشت غضروفی شود دیگر بعد از عمل هم نمی‌تواند مانند سایر افراد فعالیت بدنی داشته باشد و باید با محدودیت‌های حرکتی کنار بیاید.

دوران نقاهت جراحی پس از جراحی استئوتومی زانو

 پس از جراحی استئوتومی زانو لازم است بیمار به مدت 24 ساعت در بیمارستان بستری شود و مطابق نظر پزشک آنتی‌بیوتیک تزریقی دریافت کند تا محل جراحی درگیر عفونت نشود. یکی از مهم‌ترین توصیه‌های دوران نقاهت بعد از جراحی استئوتومی این است که فرد به مدت دو یا سه هفته از عصا یا واکر استفاده کند تا فشاری به زانو وارد نشود.

البته فردی که برای اصلاح انحراف زانوی پرانتزی جراحی انجام داده با استفاده از واکر یا عصا می‌تواند به محل کار خود برگردد و کارهای روزمره را انجام دهد.

یکی دیگر از نکاتی که باید به آن دقت داشته باشید این است که مدت دوران نقاهت بعد از اصلاح انحراف زانوی پرانتزی با استئوتومی به مهارت جراح و موفقیت‌ آمیز بودن جراحی هم بستگی دارد. جراحی‌های موفق باعث می‌شوند فرد درد و ناراحتی کمتری تجربه کند و در بازه زمانی کوتاه‌تری بتواند راه برود و فعالیت کند.

کیفیت مراقبت‌های بعد از اصلاح انحراف زانوی پرانتزی در دوران نقاهت هم بر بهبود وضعیت جسمی فرد تاثیرگذار است.

موارد زیر مهم‌ترین مراقبت‌هایی است که بعد از اصلاح انحراف زانوی پرانتزی با استئوتومی باید انجام دهید.

• استراحت کردن و فعالیت‌های سبک باید به صورت توامان انجام شود. بی‌حرکت گذاشتن پاها و استراحت به مدت طولانی موفقیت جراحی استئوتومی را کم می‌کند. به همین دلیل توصیه می‌شود بیمار پاهای خود را حرکت دهد و عضلات ران را منقبض کند.
• مطابق تجویز پزشک لازم است بیمار در روزهای اول بعد از اصلاح انحراف زانوی پرانتزی با استئوتومی داروهای ضد انعقاد خون استفاده کند. پزشک برای کنترل درد داروهای ضد التهابی خوراکی مانند ایبوپروفن و مسکن‌هایی نظیر استامینوفن هم در تسکین درد تجویز می‌کند که لازم است به موقع مصرف شوند.
• بیمارانی که جراحی استئوتومی انجام داده‌اند، نیازی به استفاده از گچ گیری ندارند، اما لازم است به مدت 2 تا 3 هفته بعد از اصلاح انحراف زانوی پرانتزی از زانوبند استفاده کنند.
• یکی از اقدامات موثری که باعث می‌شود خونریزی و تورم در محل جراحی کمتر شود، این است که زانوها را روی یک بالشت نرم قرار داده ش.ئ، طوری که بالاتر از قلب باشد و برگشت خون را آسان‌تر کند.
• استفاده از کیسه آب یخ روی محل جراحی باعث می‌شود کبودی و خون‌مردگی کمتر شود.
• یکی دیگر از مراقبت‌های ضروری دوران نقاهت اصلاح انحراف زانوی پرانتزی که بیماران یا همراهان باید به آن توجه کنند این است که محل جراحی نباید خیس شود. به همین دلیل توصیه می‌شود بیمار تا سه روز بعد از جراحی دوش نگیرد.
• فعالیت‌های سبک ورزشی 3 ماه بعد از جراحی و فعالیت های سنگین ورزشی تا 6 ماه بعد از اصلاح انحراف زانوی پرانتزی با استئوتومی باید به تعویق بیفتد.

فیزیوتراپی پس از جراحی پای پرانتزی

پزشکان به انجام فیزیوتراپی بعد از عمل پای پرانتزی تاکید زیادی دارند و معتقدند انجام دادن فیزیوتراپی می‌تواند تاثیر بسیاری بر نتیجه اصلاح انحراف زانوی پرانتزی با استئوتومی داشته باشد.

هدف از انجام فیزیوتراپی زانو این است که بیمار با آموزش‌ها و تمریناتی که انجام می‌دهد، بتواند دامنه حرکتی پاها را افزایش دهد.

مزایای فیزیوتراپی بعد از استئوتومی شامل موارد زیر است.

• فیزیوتراپی روشی برای توانبخشی بیماران است که هیچگونه عوارض جانبی به همراه ندارد.
• همزمان با استفاده از تمرینات فیزیوتراپی می‌توان فعالیت‌های عادی زندگی را هم انجام داد.
• روش‌های فیزیوتراپی با درد و ناراحتی همراه نیست.
• یکی از اثرات فیزیوتراپی این است باعث کم شدن تورم زانوها و کنترل درد می‌شود.

به همین دلیل فیزیوتراپیست حرکات کششی و تقویتی مناسبی را با توجه به شرایط بیمار و وضعیت پاها در نظر می‌گیرد.

زمان شروع تمرینات فیزیوتراپی و طول دوره درمان

همان‌طور که نوع تمرینات فیزیوتراپی منحصربه‌فرد است و برای هر فرد متناسب با وضعیت فیزیکی او انجام می‌شود، طول دوره درمان هم بستگی به وضعیت فرد بستگی دارد. اما به طور معمول فیزیوتراپی از هفته اول بعد از جراحی شروع می‌شود و بین 2 تا 4 هفته طول می‌کشد.

انواع روش‌های فیزیوتراپی بعد از جراحی اسئوتومی

فیزیوتراپیست از روش‌های مختلفی برای بازتوانی بعد از جراحی استئوتومی استفاده می‌کنند. این روش‌ها شامل موارد زیر است.

• کمپرس سرد

یکی از اقداماتی که فیزیوتراپیست توصیه می‌کند، استفاده از کیسه یخ است. زیرا کمپرس یخ تسکین دهنده درد و تورم در زانو است و در بهبود وضعیت بیمار تاثیر گذار است.

• تمرینات کششی و تقویتی

فیزیوتراپیست برای تقویت مفصل زانو و ماهیچه‌های اطراف آن روزانه دو مرتبه حرکات کششی را به فرد توصیه می‌کند. هر کدام از تمرینات کششی باید 20 تا 30 ثانیه طول بکشد و در حدی باشد که فرد تا حد کمی احساس ناراحتی داشته باشد. البته این به معنی این نیست که فرد باید درد زیادی را تحمل کند، بلکه باید حرکات کششی یکنواخت و بدون ضربه باشند تا بهترین نتیجه را داشته باشند.

جمع‌بندی

استئوتومی یکی از روش‌های جراحی است که در آن قسمتی از استخوان بریده می‌شود تا آسیب‌ها و انحراف در استخوان برطرف شود. کسانی که مبتلا به ناهنجاری زانوی پرانتزی هستند، پاهای خمیده‌ای دارند. به طوری که وقتی مچ پا در کنار هم قرار می‌گیرد، شکل ظاهری پاها کمانی است. با استئوتومی می‌توان این عارضه را برطرف کرد.این مطلب راهنمای کاملی درباره اصلاح انحراف زانوی پرانتزی با استئوتومی است که اطلاعاتی درباره روش انجام این جراحی و بهترین سن انجام آن در اختیار شما قرار می‌دهد. امیدواریم این اطلاعات برای شما مفید باشد.