لیزردرمانی
در علم فیزیک، اصطلاح لیزر ( LASER) مخفف عبارت «تقويت نور به وسیله امواج تحريك شده» است. در واقع، منظور از لیزر وسیله‌ای است که نوری تک‌رنگ، همسو و منسجم تولید می‌کند. پدیده نور لیزر برای اولین بار توسط فیزیکدان مشهور گوردون گلد در سال 1958 اختراع و اولین مدل دستگاه آن در سال 1960 ساخته شد.
تقریبا 40 سال از کشف کاربردهای مختلف آن در زمینه‌های ترمیم پوست، جراحی، چشم‌پزشکی و طب فیزیکی و توانبخشی می‌گذرد. با پیشرفت علم و گسترش کاربردهای لیزردرمانی، در حال حاضر فیزیوتراپیست‌ها از انواع لیزر برای تسکین درد، تسریع بهبود و کاهش التهاب در طیف وسیعی از مشکلات اسکلتی-عضلانی استفاده می‌کنند. به طور کلی، دو نوع لیزر کم‌توان و لیزر پرتوان وجود دارد که در ادامه به ویژگی‌ها و کاربردهای هرکدام اشاره خواهیم کرد.
تفاوت لیزرپرتوان با لیزرکم‌توان در لیزردرمانی
لیزرکم توان
لیزردرمانی کم‌توان (LLLT ) با توان خروجی کمتر از 1 وات، توسط فیزیوتراپیست‌ها برای درمان بیماری‌های اسکلتی-عضلانی استفاده می‌شود. چراکه نوعی درمان با یک منبع نور غیر تهاجمی است که فقط یک طول موج نور تولید می‌کند. هیچ گرما، صدا و ارتعاشی از خود ساطع نمی‌کند. گاهی به آن فوتوبیولوژی یا تحریک زیستی نوری نیز می‌گویند.
اعتقاد بر این است که لیزردرمانی کم‌توان بر عملکرد سلول‌های بافت همبند (فیبروبلاست‌ها) تأثیر می‌گذارد، ترمیم بافت همبند را تسریع و به‌عنوان یک عامل ضد التهاب عمل می‌کند. ممکن است در عرض چند ساعت تا چند روز کاهش التهاب مشاهده شود. علاوه‌براین، با تسریع بازسازی بافت به کمک تکثیر سلولی فیبروبلاست‌ها، کراتینوسیت‌ها، سلول‌های اندوتلیال و لنفوسیت‌ها، همزمان روند ترمیم نیز صورت می‌گیرد. امروزه در فیزیوتراپی یا طب فیزیکی، از لیزردرمانی کم‌توان برای تسکین یا درمان اختلالات یا بیماری‌های زیر استفاده می‌شود:
- استئوآرتریت زانو، لگن و مچ پا
- روماتیسم مفصلی
- اختلالات مفصل گیجگاهی-فکی (TMD)
- سندرم گیرافتادگی شانه
- بورسیت (التهاب بورس) لگن یا شانه
- تحلیل رفتن دیسک کمر
- فتق دیسک
- سیاتیک
- درد نوروپاتیک
- تاندونیت (التهاب تاندون)
- بیماری آرنج تنیس‌بازان (تنیس البو)
- التهاب فاشیای کف پا
- کاهش حجم و درد در لنف اِدم
لیزر پرتوان
اصولا لیزرهایی با توان خروجی بیش از 1 وات برای لیزردرمانی پرتوان (HPLT ) در نظر گرفته می‌شوند. این نوع لیزردرمانی به‌دلیل چگالی توان (تابش) بالاتر، روی سطح پوست گرما ایجاد می‌کند. درحالیکه، لیزردرمانی کم‌توان در طول درمان باعث احساس گرما نمی‌شود و به‌همین‌دلیل از آن با عنوان «لیزر سرد» نیز یاد می‌شود.
فیزیوتراپیست‌ها اساساً از لیزردرمانی پرتوان با این فرض استفاده می‌کنند که امواج پرانرژی آن باعث تسریع در روند بهبودی شود. استفاده نادرست از لیزر پرتوان می‌تواند خطرناک باشد و باعث برش یا سوختگی پوست شود.
کاربرد لیزر در فیزیوتراپی
معمولا لیزرهایی با طول موج‌های مختلف، از 632 تا 904 نانومتر، در درمان اختلالات اسکلتی-عضلانی استفاده می‌شوند. طول موج‌های بین 660 تا 905 نانومتر، توانایی نفوذ به پوست و بافت‌های نرم یا سخت را دارند. این نور تاثیر خوبی بر تسکین درد، التهاب و ترمیم بافت دارد.
هنگامی‌که منبع نور لیزر در برابر پوست قرار می‌گیرد، فوتون‌ها چندین سانتی‌متر نفوذ می‌کنند و توسط میتوکندری سلول جذب می‌شوند. این انرژی جذب شده، بسیاری از پاسخ‌های فیزیولوژیکی مثبت را تحریک می‌کند که منجر به افزایش سرعت بازیابی مورفولوژی و عملکرد سلولی می‌شود. معمولا لیزر دیود پرقدرت، با هدف قرار دادن هموگلوبین و سیتوکروم اکسیداز، می‌تواند به تنفس سلولی کمک کند و به‌همین‌دلیل، عملکرد درمانی خوبی دارد.
یک بررسی سیستماتیک و متاآنالیز در سال 2017 نشان داد که لیزردرمانی کم‌توان یک روش درمانی موثر در فیزیوتراپی برای کاهش درد بیماران بزرگسال مبتلا به اختلالات اسکلتی-عضلانی است. در مطالعه معتبر دیگری در همان سال، مشخص شد که استفاده از این نوع لیزر برای تسکین درد زانو، ممکن است مزایای بیشتری نسبت به تمرینات فیزیوتراپی یا حتی درمان جراحی داشته باشد.
نتایج مطالعه‌ای در سال 2018 ثابت کرد که لیزردرمانی پرتوان می‌تواند به طور قابل توجهی به کاهش درد کمر و گردن کمک کند.
لیزردرمانی برای دیسک کمر و گردن
مفاصل ستون فقرات از کمر تا گردن، ممکن است به‌دلیل آسیب یا عود دوباره شرایط مزمن قبلی ملتهب شوند. در این موارد، اولین چیزی که پزشک متخصص ارتوپد پیشنهاد می‌کند، دارودرمانی است. درحالیکه، معمولا عوارض جانبی زیادی دارد. در مورد گزینه جراحی نیز طبق نتایج یک متاآنالیز در سال 2012، همیشه با نتایج رضایت‌بخشی همراه نیست و خطرات ویژه خود را دارد.
بنابراین، می‌توان ادعا کرد که لیزردرمانی کم‌توان با سطح انرژی محدود خود، گزینه عالی برای مهار فعالیت التهابی در کپسول مفصلی است. مطالعه معتبری در سال 2011، در زمینه مقایسه درمان‌های دستی یا مانوال‌تراپی (Manual Therapy) افراد مبتلا به درد مفاصل فاست گردن با لیزردرمانی کم‌توان، نشان داد که که هر دو نوع درمان مفید بودند. اما هنگامی‌که به‌صورت ترکیبی در فیزیوتراپی استفاده می‌شدند، نتایج خیلی بهتر بود.
فتق یا بیرون‌زدگی دیسک کمر و گردن می‌تواند باعث بروز درد قابل توجه و همچنین رادیکولوپاتی (فشرده شدن اعصاب) این نواحی شود. از علائم رادیکولوپاتی می‌توان به احساس درد، ضعف، بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن اشاره کرد.
بسیاری از پزشکان در این شرایط، جراحی را پیشنهاد می‌دهند. درحالیکه، طبق یک تحقیق معتبر در سال 2012، درمان با لیزر سرد برای کاهش درد ناشی از فتق دیسک گردن بدون هیچ عارضه جانبی موثر است. معمولا در زمینه درمان فتق دیسک کمر، در ابتدا ترکیب تزریق استروئید کایروپراکتیک یا اپیدورال با لیزردرمانی توصیه می‌شود.
لیزردرمانی برای آرتروز زانو
لیزردرمانی اغلب برای تسکین درد مزمن آرتروز زانو استفاده می‌شود. چراکه می‌تواند گردش خون را بهبود بخشد، از سلامت سلول‌ها حمایت کند، اندورفین‌هایی را آزاد کند که با درد مبارزه می‌کنند، التهاب را کاهش دهد یا رشد بافت‌های سالم و جدید را تحریک کند.
آیا لیزردرمانی عوارض دارد؟
طرفداران لیزردرمانی استدلال می‌کنند که پوست در این فرآیند انرژی بسیار کمی را جذب می‌کند و به نور لیزر اجازه می‌دهد تا به عمق بافت نفوذ کند. در نتیجه می‌تواند بافت آسیب‌دیده را بدون عوارض جانبی بهبود بخشد. چون معمولا از لیزر سرد استفاده می‌شود، خطر سوختگی نیز وجود ندارد. با این وجود:
- نباید پرتوهای لیزر را به سمت چشم‌ها نشانه گرفت و همه افراد حاضر باید از عینک ایمنی مناسب استفاده کنند.
- از نور لیزر نباید روی نواحی مشکوک به سرطان اولیه یا متاستاز ثانویه استفاده کرد. مگر اینکه بیمار تحت شیمی‌درمانی باشد که از لیزر سرد برای کاهش عوارض جانبی مانند موکوزیت استفاده شود.
- نور لیزر نباید مستقیماً در تماس با جنین در حال رشد قرار بگیرد.
- نور مرئی پالسی با فرکانس پایین (<30 هرتز) ممکن است باعث تشنج در بیماران مبتلا به صرع و حساس به نور شود.
قابل ذکر است که هنوز هیچ تحقیقی نتوانسته است سرطانی بودن اثرات انواع لیزر را ثابت کند.
لیزردرمانی در پاسداران
خوشبختانه مدت طولانی است که در کلینیک فیزیوتراپی قرار امکان لیزردرمانی با دستگاه لیزرپرتوان (15 وات) فراهم شده است. از مزایای آن در مقایسه با دیگر مراکز می‌توان به بالا بودن توان (15 وات) و خارجی بودن برند دستگاه‌ها اشاره کرد. پیشنهاد می‌کنیم با توجه به حضور متخصصان طب فیزیکی و فیزیوتراپی حرفه‌ای و باتجربه و قیمت‌های مناسب در نظر گرفته شده، این فرصت عالی را از دست ندهید!